Bektaşiliği kurumlaştıran önder
olarak bilinen Balım Sultan; Hacı Bektaş Veli'nin ilk
öncülülerinden Dimetoka tekkesinin posnişini Seyit Ali Sultan'in
torunlarindan olup, doğumu 1462 dir. 1521 senesinde hakka
yürümüştür.
Fatih'in Istanbul fethini
müteakip Gedik Ahmet Pasa'nin 1475 de Kırım, Mora ve Tuna seferinden
dönüşte Dimitoka'daki tekkeye misafir olur. Dimitoka'daki Seit Ali
Sultan (kızıldeli) dergahında yetiştikten sonra Anadoluya geçmiştir.
Daha sonra Hacıbektaş'a giden
Balım Sultan bir süre dergahta hizmet verdikten sonra Bektaşi piri
olarak Hacıbektaş dergahının pir postuna oturmuştur.
Kendisinden önceki ve sonraki
Postnişin'ler sırası ile ;
YUSUF BALA BABA EFENDİ
MAHMUT BABA EFENDİ
İSKENDER BABA EFENDİ
GENÇ KALENDER BABA EFENDİ
RESUL BALA BABA EFENDİ
BALIM SULTAN
MÜRSEL BALA SULTAN
HIZIR LALE SULTAN
Hz. PİR HACI BEKTAŞI VELİ 'dir.
Bektaşiv dervişi Kazak Abdal bir
şiirinde Balım Sultandan hayranlık ile bahseder;
"Arslan gibi apıl apıl yürüyen
Kendi özün hak sırrına bürüyen
Kepeneğin yanı sıra yürüyen
Mürsel baba oğlu Sultan Balım'dır."
Baba(Mürsel) Sultan türbesi
Eğirdir de bulunmaktadır. Türbenin kapısındaki yazıtta Hamidoğlu
İlyas Bey tarafından 1358 yılında İsa bin Musa adına inşa
ettirildiği anlatılmaktadır.
Selçuklu tarzındaki türbede Baba
Sultan'dan başka Sureti Baba (Zorti Baba) ve Palaz Baba adlarında
iki kişinin daha mezarı bulunmaktadır.
Baba Sultan'ın asıl adı Mürsel'dir, o dönemde din büyüklerinin
soyundan gelenlere Sultan denildiği için ona da Mürsel Sultan
denilmiştir. Büyüyüp, Bektaşi Tarikatının gerektirdiği bilgi ve
deneyimi kazandıktan sonra Baba unvanını almış ve Baba Sultan olarak
anılmaya başlamıştır.
1357-1369 yılları arasında
Bektaşi dergahının postnişini olan
Baba Sultan öğrencilerinden Ebu
Musa oğlu Şeyh İsa Deduki' yi Eğirdir'e göndermiş ve onun burada bir
zaviye kurmasını sağlamıştır.
Baba Sultan yaşlanınca buraya
gelmiş ve vasiyeti üzerine türbesinin bulunduğu yere gömülmüş.
Tekkeler kapatıldıktan sonra türbenin etrafında bulunduğu bilinen
aşevi gibi diğer yapılar yıkılmış, geriye türbe kalmıştır.
Seyyid Ali Sultan Bektaşi
geleneğinde Kızıl Deli olarak tanınır ve Türk geleneklerinde
Pehlivanlığın Piri olarak yerini alır. Horasan erlerinden Hüseyin
Ataoğlu olduğu bilinir. Lakaplarından biri de “Hızır Lala” veya
“Hızır Lale”dir.
M. 1310- 1402 yılları arasında
yaşamıştır. 1397’de Bektaşilerin en önemli dergahlarından biri olan
Dimetoka dergahını yaptırmış burada eğitim düzeni kurmuştur.
Dergah 1826’da yıkılmıştır.
Dimetoka yöresinin Demirviran köyündedir. Seyyid Ali Sul tan’ın esas
mezarı buradadır. Mücerret Hilafet Dergahı olarak uzun yıllar hizmet
vermiştir. Dergah Kızıl Deli diye tanınan ırmağın kenarın da olduğu
için
yöre halkı dergahı betimlemek üzere bu ismi sıkça kullanmış ve
bu isim, Seyyid Ali Sultan’ın lakabı olarak kullanılmıştır.
Balım Sultan’ın babası Mürsel
Baba ile yakın dostluğu vardır. Mürsel Baba da Dimetoka’da Seyyid
Ali Sultan dergahına yakın bir yerde kendi dergahını açmıştır.
Balım Sultan Bektaşi tarikatını kurumsallaştırmıştır ve bu
kurumlaşma beraberinde sürekliliği de getirmiştir. Bu Bektaşiligin
günümüze kadar gelmesinde büyük bir etkendir. Balım Sultan,
dergâhtaki bütün çalışmaları kayıt altına almıştır. Gerçi bu
kayıtların çoğu çeşitli zamanlarda özellikle Yeniçeri ocağının lağv
edilmesi ve akabinde Yeniçerilerin bağlantılı oldugu Bektaşilik
üzerinde uygulanan baskı sürecinde yok edilmişlerdir. Buna rağmen bu
durum Balım Sultan’ın önderlik kabiliyetini göstermektedir. Balım
Sultan, salt kayıt tutmakla yetinmemiş, mevcut olan bir çok olguyu
da sistemleştirmiştir. Tarikatta yer alan bir çok kura Balım Sultan
zamanında konulmuştur. Ayrıca Bektaşi Erkânnamesini düzenlemiştir.
Mücerret makamı Balım Sultan zamanında Bektaşilige dahil edilmiştir.
BİZ URUM ABDALLARIYIZ
Biz urum abdallarıyız
Maksudumuz yardır bizim
Geçtik ziynet kabasından
Gencinemiz erdir bizim
Daim kılarız biz varı
Harc-eyleriz elde varı
Dost yoluna verdik seri
Münkirimiz hordur bizim
Aşk bülbülüyüz öteriz
Rah-Hakka yüz tutarız
Mana gevherin satarız
Müşterimiz vardır bizim
Haber aldık Muhammedden
Geçmeyiz zat u sıfattan
Balım nihan söyler zattan
İrşadımız sırdır bizim
Balım Sultan
Benim pirim Hacı Bektaş Veli dir
Pirim piri Şahımerdan Ali dir
Seyyit Ali Sultanın kendisidir
Mürsel Baba oğlu Sultan Balımdır
Erenlerin lokmasından yer isen
Gerçek imamların aslı der isen
Dinle pendi sana derim er isen
Mürsel Baba oğlu Sultan Balımdır
Arslan gibi apıl apıl yürüyen
Kendi özün Hak sırrına bürüyen
Kepenegin yanı sıra yürüyen
Mürsel Baba oğlu Sultan Balımdır
Mümin olan lokmasını yedirir
Her sözleri rumuz ile bildirir
Gümansız bil anı gerçek Velidir
Mürsel Baba oğlu Sultan Balımdır
Kızıl Deli ocağında uyanan
Baştan başa yeşillere boyanan
Varıp pirin eşiğine dayanan
Mürsel Baba oğlu Sultan Balımdır
Mekan tutmuş Hanbağında bucağın
Bulutlara ağıp tutan sancağın
Uyandırdı pirimizin ocağın
Mürsel Baba oğlu Sultan Balımdır
Kazak Abdal der rivayet eyledim
Üç yüz altmış er ziyaret eyledim
Bu da söz başı bir hikayet eyledim
Mürsel Baba oğlu Sultan Balımdır
Kazak Abdal